Geestelijke Verzorging

(Zelf)compassie

Een poos geleden las ik in de krant een interview met een boeddhistische monnik; Haemin Sunim. Ook de krant signaleert het fenomeen van de Westerse mens die houvast zoekt bij boeddhistische auteurs die hun inzichten delen over hoe de werkelijkheid te accepteren zoals deze zich aandient. Deze monnik pleitte voor meer imperfectie in de wereld. Dat maakte mij nieuwsgierig en daarom las ik door. Hij legde uit:

“Toen ik monnik werd, had ik een idee van de perfecte monnik in mijn hoofd. Mijn zenmeester, mijn mentor, viel daardoor nogal tegen. Hij zei niet continu wijze dingen, mediteerde in mijn ogen niet vaak genoeg en was niet altijd serieus. Hij maakte veel slechte grappen en schoot regelmatig uit zijn slof. Toen ik dineerde met een vriend en zijn meester was ik jaloers. Hij had de perfecte leermeester waar ik op had gehoopt.

Jaren later vertelde dezelfde vriend me dat hij geen contact meer heeft met zijn meester. Omdat zijn mentor zo perfect was, verwachtte hij dat ook van alle andere monniken. Iedereen moest zich strikt aan zijn regels houden, anders kreeg je straf. Zijn leerlingen hadden telkens het gevoel dat ze alles verkeerd deden en bouwden geen liefdevolle band met hem op. Toen zag ik in dat ik juist geluk heb gehad met mijn meester. Hij heeft imperfecties en is zich daarvan bewust. Daardoor vergeeft hij zijn leerlingen ook hun fouten, en heeft hij veel compassie.”

Compassie is in het ziekenhuis een wezenlijk begrip. Het gaat over je betrokken voelen bij, of geraakt worden door, het leed van een ander. Het is mededogen maar geen medelijden, want compassie gaat over gelijkwaardigheid. Bij medelijden is dat niet altijd het geval.

Het streven naar imperfectie zoals de monnik betoogt, gaat over het achterwege laten van oordelen. Stel iemand vertelt over zijn moeilijke situatie, dan zullen velen maar wat graag advies en oplossingen aandragen. We denken snel te weten wat het beste is voor de ander. Maar compassie tonen is in de eerste plaats zonder oordelen, oprecht luisteren en het erkennen van iemands lijden of falen. Als je enkel bij me blijft en luistert kan dat, zelfs zonder veel woorden, heel troostend zijn. Patiënten die in het ziekenhuis verblijven verdienen zorg die compassievol is. En de mensen die er werken zullen hun werk met meer voldoening uitvoeren als ze zelf compassie ervaren.

De monnik wijst ons verder op het feit dat het in staat zijn tot mededogen voor de ander, begint met mededogen voor onszelf. In onze maatschappij wordt perfectionisme vaak geprezen. Toch is er ook een andere kant. Als ik perfectie van mijzelf verlang, verwacht ik dat hoogstwaarschijnlijk ook van de ander. Daar help ik die ander niet mee.

Het accepteren van de eigen imperfecties is zelfcompassie. Als een situatie niet loopt zoals ik het liefst zou wensen, dan zoek ik de schuld vaak bij mezelf en kan ik hard over mijzelf oordelen. Of de pijn van de tegenslag negeren. Ook in het ziekenhuis hoor ik patiënten zeggen: ‘ik moet toch door’ of ‘anderen hebben het nog veel erger.’ Goed om te weten is dat het negeren van (emotionele) pijn of het hebben van zelfkritiek stress kan verhogen. Compassie voor jezelf hebben daarentegen, werkt juist stress verlagend.

Het is vriendelijk naar jezelf zijn op het moment dat het leven niet loopt zoals je verwacht of had gewild. Het is stilstaan bij wat er nu is zonder pijn te negeren. Maar ook op moeilijke momenten – van bijvoorbeeld een negatieve diagnose – erkennen dat we kwetsbaar of onzeker mogen zijn en we daarmee gewoon mens zijn.

Goed worden in zelfcompassie vraagt dus behoorlijk veel oefening. Voor mijzelf gaat dat met botsen en struikelen. Maar zoals gezegd, we hoeven niet perfect te zijn.

Tessa Deckers, geestelijk verzorger